Mimar Vedat TEK Kimdir ?

Vedat Bey’in ilk mimarlık yılları hakkında ağabeyi Yusuf Razı Bey “... İlk defa görülen Mimar Mehmet Vedat’ın ilanı bazılarının merakını, bazılarının taaccübüne mucib oldu. Türk’ten mimar olur mu? diyenler bile bulundu. Fakat halkın içinde kaynayan millîyet hissi o kadar derin, o kadar kuvvetli idi ki, bu ilk ve kısa tereddüt devri geçtikten sonra, Mimar Vedat’ın idarehanesine müracaatlar başladı...” ifadelerini kullanmıştır.

Vedat Tek, 13 Nisan 1899 tarihinde Sanayi-i Nefise Mektebi Sanat Tarihi hocalığına ve hemen ardından aynı yılın 1 Haziran’ında Şehremaneti Hey’et-i Fenniye mimarlığına atanmıştır. Mimar Vedat Tek 1899 yılında, Cemil Topuzlu Paşa’nın İstanbul Şehremini olduğu dönemde “Heyet-i Fenniye Reisliğine (İmar Müdürlüğü) atanmıştır. 1905’te Posta ve Telgraf Nezareti baş mimarı olmuş ve bu görevini sürdürürken Sirkeci’deki Posta Telgraf Nezareti binasının yapımı ile görevlendirilmiştir.

1909 Yılında 31 Mart ayaklanması sonrasında Osmanlı tahtına aileye yakınlığı ile bilinen ve Vedat Bey’in annesi Leyla Saz’ın yakın dostu, Şehzade Mehmed Reşad’ın V. Mehmed olarak tahta çıkması ile Vedad Bey için yeni bir dönem başlamıştır. Vedat Bey, Sermimar-ı Hazret-i Şehriyari (Saray Baş Mimarı) olarak atanmış ve Dolmabahçe Sarayı için yeni düzenlemeler ve ilave binaların inşaasıyla görevlendirilmiştir.

Vedat Bey, R. 14 Nisan 1325 [28 Nisan 1909] tarihinde başladığı Sermimarlık görevinden 7 Mayıs 1914 tarihinde istifa ederek ayrılmış,fakat yine saray yapılarıyla ilgili olan Emlak-i Hakani mimarı olarak çalışmaya başlamıştır. Saray mimarlığı görevini sürdürdüğü sırada da Sabit Bey Hanı (1914-15), Muradiye Hanı (1915) ve Mesaret Hanı’nı (1915-1916) inşa etmiştir. Ancak bir yıl sonra saltanat değişimi kuralları uyarınca Sultan Reşad’ın ölümü ve Vahdettin’in tahta çıkışı nedeniyle 14 Mart 1915 tarihinde bu görevinden de ayrılarak Saray mimarlığı dönemini bitirmiştir.

Sonraları Kuruçeşme’deki köşkünü tasarlayacağı Enver Paşa tarafından 1913’te Harbiye Nezareti baş mimarlığına atanmış ve bu görevini üç yıl sürdürmüştür. Bu görevi sırasında Veliefendi Hipodromu ve buna bağlı ek birimlerin inşası, savaş nedeniyle gerçekleşemeyen projelerinden olmuştur. 29 Ağustos 1916 tarihinde Levazımat-ı Umumiye Dairesi İnşaat Şubesi Sermimarlığına atanmıştır.

1924 yılında Atatürk’ün çağrısı üzerine Ankara’ya giden Vedat Tek, bugün Gazi Müzesi olan Çankaya’daki bağ evine sekizgen bir kule ekleyerek, burayı Gazi konutuna dönüştürmüştür. Sonraları ikinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, Centro Genel Merkezi ve Kültür Bakanlığı olarak kullanılacak Cumhuriyet Halk Fırkası Mahfelini tasarlamış ve uygulamıştır.

1927 yılında Ankara’dan döndükten sonra 1928 yılında Teşvikiye’de kendisi için yaptığı apartmanla başlayarak, çoğunlukla Maçka-Teşvikiye-Nişantaşı bölgesindeki apartman tasarım ve uygulamalarını gerçekleştirmiştir.Projelerini gerçekleştirmeye devam ederken bir taraftan da Sanayi-i Nefise Mektebi’nde hocalık görevini sürdüren Vedat Tek, kendi projelerinde uyguladığı ve benimsediği görüşler çerçevesinde öğrenci yetiştirmiştir. 1927’de Mimar Kemaleddin Bey’in ölümü ve ardından Ankara’daki hızlı yapılaşma sürecinde, Avrupa’dan gelen mimarların etkisiyle, uluslararası üslup hızla yayılmıştır. Çeşitli aralıklarla 27 yıl Akademi’deki hocalık görevini sürdüren Mimar Vedat Tek, yabancı kökenli hocalarla çıkan anlaşmazlıklar sonucunda G. Mongeri ile atölyelerinin kapatılmasıyla istifa etmiş ve bununla birlikte I. Ulusal Mimarlık dönemi sona ermiştir.

Kendisi ile yapılan bir görüşmede Türk Mimarlığı ile ilgili olarak «...Dedelerimiz, atalarımız yaptıkları mimarlık yapılarının sağlamlığına ve özel olmasına önem verirlerdi. Bu tür yapı, ulusun içinden yetişme mimarların, yapı ustalarının birbirinin ardı sıra dedikleri kural ve usullere göre yapıldıklarından her tür yapıya özgü kusursuz bir mimarlık yaratılmıştır. Ulusal mimarlık beğenilmemeye ve Türk Sanatları hor görülmeye başlandıkça ulusal sanat son bulmuştur.» şeklinde görüşlerini belirtmiştir.